روزگار نو: 7 اکتبر 2009

۱ ـ ویلهلم تل اثرِ شیلّر

ترجمه از آلمانی ، به قلم سید محمد علی جمال زاده

بنگاه ترجمه و نشرِ کتاب ، چاپ اول ۱۳۳۴

نمایشنامهٔ « ویلهلم تل » که از تاریخ و افسانه های ملت سویس مایه گرفته است شاهکار برجسته ایست که نابغهٔ شعر و ادب آلمان ، شیلّع ، در اواخر عمر خود به نظم آورده و مشهورترین اثر وی است .

این حماسه که یکی از زیباترین جلوه های حق جویی و آزادیخواهی در ادبیات است ، ن کتاب به توسط سید محمد علی جمال زاده ترجمه شده است و نثری روان و ترجمه ای فاخر دارد که این امر از ادیبی چون جمال زاده دور از ذهن نیست .

اصل کتاب به زبان آلمانی است و صحنه ای از زندگی ملت آزاده ایست که به زنجیر اسارتِ بیگانه دچار شده ، اما روح سرکش و طوفانیش به این مذلّت گردن نمی نهد ؛ میخواهد آزاد باشد و سرافراز زندگی کند . این آروزی سوزان دلهای دردمند و پرشور را به هم نزدیک میکند . مردم با یکدیگر پیمان می بندند تا یوغ ستم بیگانگان را ستمِ بیگانگان را از گردن بیندازند و خانهٔ ظلم را بر سرِظالم ویران سازند .

حماسهٔ ویلهلم تل ماجرای کوشش و کامیابی این آزادگان است .

مترجمِ این کتاب محمد علی جمال زاده از ادیبان بزرگ است که ترجمه ای فاخر و نثری روان چنان که شایستهٔ متنی چنین استوار می باشد را برای علاقه مندان نمایشنامه های شیلّر به یادگار گذاشته است .

این کتاب اولین کتاب از سری ادبیات بنگاه ترجمه و نشر کتاب است و اولین کتاب منتشر شده توسط این بنگاه . چاپ اول کتاب به سال ۱۳۳۴ و سه چاپ دیگر به ترتیب در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۴۵ و ۱۳۵۰ از این کتاب به چاپ رسیده است .

اشعارِ آغاز ویلهلم تل از شاعرِ توانا آقای دکتر نصرت اله کاسمی است که مضمونِ شعر شیلّر را به خواهش ِ مترجم در نهایتِ دقت به نظم آورده اند .

کتاب با مقدمهٔ مفصل مترجم در سه بخش ِ زیر :

۱ ـ مآخذ و مدارک تاریخی

۲ ـ عهد و دورهٔ ویلهلم تل

۳ ـ ملاحظات انتقادی

از ص ۷ الی ۲۳ ، آغاز شده است و سپس متن نمایشنامه از ص ۲۵ الی ۱۸۴ در پنج پرده و در انتها بخشی با نام « زندگی و آثار شیلّر » به قلم جمال زاده از ص۱۸۵ الی ۲۰۸ پایان بخش کتاب است .

اینک برای نمونه قسمت کوتاهی از متن نمایشنامه :

سنگهای خارای بلندی در حاشیهٔ دریاچهٔ « چهار کانتون » ( چهار ولایت ) روبروی ولایت شویتز دیده میشود . آب دریاچه در خشکی جلو آمده و خلیج کوچکی تشکیل داده است . قدری دورتر کلبهٔ محقری واقع است . ماهیگیر جوانی در قایقی نشسته و بر روی آب دریاچه در گردش است . در طرف دیگر دریاچه چمن زارهای سبز و خرم و دهات و ابنیهٔ روستایی در زیر اشعهٔ خورشید جلوه می کند .

در سمتِ چپ قلهٔ کوهستان هاکن در وسط انبوه ابر و مه دیده میشود . در سمتِ راست در آن دوردستها یخچالهای طبیعی در بالای کوهها نمایان است . پیش از آنکه پرده بالا برود آواز گاودارها که به آواز « کوه رایهن » معروف است با صدای زنگ گاوها شنیده میشود و پس از بالا رفتن پرده نیز باز مدتی بگوش میرسد .

قیمت : چاپ اول و روکش دار با کیفیت مطلوب ۱۵۰۰۰ تومان

چاپهای بعدی مابینِ ۵۰۰۰ الی ۸۰۰۰ تومان .

۲ ـ مالک و زارع در ایران اثرِ دکتر ا .ک .س . لمتون

ترجمهٔ منوچهر امیری

بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ دوم ۱۳۴۵

« مالک و زارع در ایران » از امّهات کتبی است که خاور شناسان دربارهٔ ایران نوشته اند و قطعاً در نوع خود بی مانند است ، زیرا که گذشته از اینکه موضوعِ بحثِ آن به کلی تازگی دارد ، مؤلفِ محترم با عمق و دقتی قابل تحسین به تحقیقی و موشکافی در هر یک از مناحث پرداخته است و « می تان گفت کمتر منبعی است از منابع و مأخذ موجود از عربی و فارسی و زبانهای فرنگی که مورد استفادهٔ مؤلف قرار نگرفته باشد و اگر کسی نظری به صفحات اول کتاب بیندازد ، صحت این گفته را تصدیق خواهد نمود و خواهد دید که حتی از مؤلفین سنت و تشیع هیچکس نیست که در باب موضوعی که مبحث ماست چیزی نوشته باشد و از نظر کنجکاوی و تحقیق مؤلف باهمت درمانده باشد . » ( جمال زاده در مجلهٔ سخن ، ص ۶۴۳ ) .

دکتر لمتون را طبقهٔ درس خواندهٔ ایران می شناسند . زبان و ادبیات فارسی را در « مدرسهٔ مطالعات شرقی و آفریقایی » ( وابسته به دانشگاه لندن ) فراگرفته و در سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ به عنوان وابستهٔ مطبوعات سفارت انگلیس در طهران مشغول خدمت بوده و در سال ۱۹۴۵ به دانشیاری و در ۱۹۵۲ به مقام استادی ادبیات فارسی دانشگاه لندن نایل آمده و در ۱۹۴۵ موفق به گرفتن درجهٔ « دکتری ادبیات » شده است . از مهمترین آثار او باید از « مالک و زارع در ایران » ، « لغت فارسی » ، « دستور زبان فارسی » ، « سه لهجه از لهجه های ایرانی » را نام برد . گذشته از این کتابها ، دکتر لمتون مقالاتِ محققانه ای نوشته و در مجلاتِ مختلف انتشار داده است که مهمترینِ نه به قرر ذیل است :

۱ ـ شرحی دربارهٔ تاریخ قم

۲ ـ تنظیم آب زاینده رود

۳ ـ دوسیورغال متعلق به دورهٔ صفویه

۴ ـ جهانداری سنجر بنا به شرح و تفصیل عتبه الکتبه

۵ ـ جامعهٔ اسلامی در ایران

۶ ـ اندیشه هائی دربارهٔ آیین جهانداری از نظر ایرانیان

۷ ـ نصیحه الملوک غزالی و آیین شهریاری

۸ ـ تأثیر تمدن غرب در ایران

۹ ـ انجمن های سِرّی و انقلابِ ایران در ۱۳۲۴ قمری

در تاریخ تحریرِ این سطور ( ۱۹۵۱ م ) وی در ایران مشغول تحقیق و تألیفِ تاریخِ دورهٔ قاجاریه است .

فهرست مطالب کتاب :

بخش نخست :

فصل نخست ـ منشأ تاریخی : استیلای عرب

فصل دوم ـ اداره کردن درآمدهای مملکتی

فصل سوم ـ سلجوقیان و روش اعطای اقطاع

فصل چهارم ـ مغول و دست برداشتن آنان از سنت

فصل پنجم ـ صفویه و نشو و نمای حکومت مطلقه

فصل ششم ـ افشاریه یا برزخ میان دو سلسله ، ظهور قاجار

فصل هفتم ـ نیمهٔ قرن نوزدهم ، طلیعهٔ اصلاحات

بخش دوم :

فصل هشتم ـ دورهٔ مشروطیت : روی کارآمدن رضا شاه

فصل نهم ـ قانون مدنی

فصل دهم ـ آبیاری

فصل یازدهم ـ اوقاف

فصل دوازدهم ـ خالصه

فصل سیزدهم ـ عمده مالکان

فصل چهاردهم ـ خرده مالکان و دیگر مالکان جزو

فصل پانزدهم ـ مناطق عشایری

فصل شانزدهم ـ زارع سهم بر و امنیت او از نظر زمین داری و زراعت

فصل هفدهم ـ طرزِ تقسیمِ محصول و میزان مال الاجاره

فصل هیجدهم ـ خدمات اجباری و عوارض

فصل نوزدهم ـ پرداخت مزد خدمتگزاران محلی

فصل بیستم ـ گله ها و چراگاه ها

فصل بیست و یکم ـ مسائل و مشکلات زارع : روشهای کشاورزی

فصل بیست و دوم ـ مسائل و مشکلات زارع : وامداری و سطح زندگانی او

فصل بیست و سوم ـ آینده

ضمایم :

ضمیمهٔ اول ـ از قانون مدنی ، باب سوم ، فصل پنجم ، در مزارعه و مسافات

ضمیمهٔ دوم ـ اوزان و مقیاسات و پول رایج

تعلیقات مترجم

کتابشناسی :

۱ ـ فهرست کتابهای چاپی

۲ ـ فهرست کتابهای چاپی و سنگی فارسی و عربی

۳ ـ فهرست کتابهای اروپایی و مآخذ دست دوم

فهرست لغات و اصطلاحات

فهرست اعلام :

۱ ـ فهرست نام جاها

۲ ـ فهرست نام کسان و خاندانها و ادیان

۳ ـ فهرست نام کتابها

کتاب در ۸۳۶ صفحه و مقدمهٔ کوتاهی از مترجم می باشد که بسیار راهگشا و مفید می باشد برای آشنایی مقدماتی با کلیات کتاب و نویسنده دانشمند آن .

قیمت : چاپ اول و روکش دار ۴۵۰۰۰ تومان

چاپ دوم و روکش دار ۴۰۰۰۰ تومان

با کیفیت پایین و فاقد روکش و بدون فرمان ۲۰۰۰۰ تومان

۳ ـ اسناد پادریان کَرمِلی

بازمانده از عصر شاه عباس صفوی

به کوشش : دکتر منوچهر ستوده ، با همکاری : ایرج افشار

مرکز نشر میراث مکتوب ، چاپ اول ۱۳۸۳

اثر حاضر شامل ۱۷۰ سند ( = فرامین و مکاتبات ) مربوط به گروه مسیحیان مشهور به پادریان کَرمِلی عصر شاه عباس است که برای تجارت ( و در ضمن آن برای تبلیغ مسیحیت ) به ایران آمده بودند .

اهمیت این اسناد مشخص است . زیرا بدون دستیابی به این مدارک ، حتی از راه سفرنامه های اروپائیان نیز ممکن نبود که نسبت به روابط میان صفویان و مسیحیان تا این اندازه اطلاعات جزئی با ارزش به دست آورد .

اثر حاضر ، بر اساس نسخهٔ یگانهٔ ترجمهٔ فارسی اسناد یاد شده که در کتابخانهٔ ملی شهر ناپل ایتالیا نگهداری می شود ، آماده شده است .

نوع اطلاعات نامه ها :

ـ از واسطه های پرو پا قرص و دلّالان دائمی و همیشگی ، پادریانِ پابرهنه کوه کرمیلان اند که تال دنیا و ریاضت کش اند ، به سبب آنکه خدا از ایشان راضی باشد و دیگر جماعت را دلیل ره شوند . ( ص ۵۰ )نامهٔ شمارهٔ ۱۷

ـ در نامهٔ سوم که پادری « رودنتو » از طرف پادشاه اسپانیا به ایران رسانیده ، سخن از واگذاری بندر « گُمرون » به ملازمان پادشاه اسپانیا و خرید و فروش ابریشم در هرمز قدیم یا گووه یا لیسبون و محدود شدن تجارت بازرگانان عجم در محلهایی که به نفع اسپانیاست .

ـ قلاعی را که ایرانیان در حدود بندر گمرون ساخته اند باید خراب شود . ( ص۱۷۵ و ۱۷۹ )

ـ سوای فرنگی که رعیت پادشاه اسپانیاست ، فرنگی دیگری به بارگاه (=بندر) نیاید ( ص ۱۸۰ )

ـ بحرین را تسلیم منسوبات اینجانب نمایند . ( ص۱۷۶ و ۱۸۰ )

ـ پادشاه اسپانیا از آن طرف می خواهد که تجارت ابریشم در انحصار خود او باشد و تجّار و خریداران دیگر در این امر دخل و تصرفی نداشته باشند . از این جهت در یکی از نامه ها رسماً می نویسد : « پُر معقول نیست که مردم انگلیس را در بندر و الکهٔ خود جای دهند و عزت نمایند ، واسطهٔ آنکه ایشان قُطاع الطریقند و لایق نوّاب همایون ( = شاه عباس ) نیست که پشت و پناه راهزنان باشد و ایشان دشمنان پادشاه اسپانیا هستند . » ( ص ۱۸۶ )

ـ هراطقه ، یعنی ترسا ، سوداگران انگلیس اند که در اصفهان می باشند . ( ص۱۹۵ )

ـ جماعت انگلیسی اراده داشتند که عرضه داشتی به نواب اشرف ( شاه عباس) نمایند . ارباب رقم گرفتن به واسطهٔ ابریشم طلب نمودن از شیروان و شماخی ( ص۲۰۸ )

ـ سنور دون برتو شرلی ـ از امیر زادگان انگلیسی ـ وارد صحنهٔ سیاست و کشمکش ترک و فرنگی می شود ( ص ۴۵ ) و از طرف دولت ایران به خدمت سلاطین فرنگی فرستاده می شود .

ـ از مواد قرارداد پادشاه اسپانیا محمدی ( = مسلمان ) نکردن تجار ابریشم و دلّالان و خریداران است که مسیحی هستند و رعیت پادشاه اسپانیا می باشند . این ماده یکی از مواد یک طرفه قرارداد است . زیرا پادریان پابرهنه که میسیون مذهبی بوده اند ، در بندرِ هرمز غلامان و کنیزان و اربابان را عیسوی کرده اند . ( ص ۴۴ )

ـ خبر مسیحی شدن چهار تن به گوش شاه عباس میرسد . شاه عباس می گوید : « مگر معقول می باشد که عوض نان و نمک که نسبت به پادریان کرده ام ، حالا پادری مسلمان و رعیت اشرف را عیسوی می کند . » ص۲۲۴ در نتیجه امر شد که پادریان نماز نخوانند و درِ کلیسا را ببندد و مُهر کنند . ( ص ۲۳۰ )

ـ بحث مذهبی شاه عباس با گروههای مختلف مسیحی در صفحات ۲۲۶ تا ۲۴۰ خواندنی است .

کتاب حاضر در ۳۲۸ صفحه تهیه و چاپ شده است و فهرست مطالب آن به شرح زیر است :

مقدمهٔ مصحح ـ دکتر منوچهر ستوده

یادداشت ـ ایرج افشار

فهرست مکاتیب و فرامین

اسناد پادریان کَرمِلی بازمانده از عصر شاه عباس صفوی صص ۲۷ الی ۲۶۳

پیوستها

۱ـ تصویر نسخهٔ خطی اساس

۲ ـ فهرست مجموعه ای که آنجلو پیه مونتسه به ایتالیایی نوشته

۳ ـ چند سند چاپ نشده دربارهٔ امتیازهایی که شاهان صفوی برای مبلغان کاتولیک قائل شدند ـ فرانسیس ریشارد ؛ ترجمهٔ ع . روحبخشان

فهرستها

نامهای اشخاص

نامهای جغرافیایی و طوایف

نامهای مسیحی

ترتیب تاریخی نامه ها

این کتاب و دیگر آثار منتشرهٔ « مرکز نشر میراث مکتوب » را می توان از مرکز میراث مکتوب تهیه کرد .

آدرس : تهران خیابان انقلاب اسلامی ـ بین خیابان دانشگاه و ابوریحان ، ساختمان فروردین ، شمارهٔ ۱۳۰۳ ، طبقهٔ دوم ، واحد ۹

تلفن : ۶۶۴۹۰۶۱۲ ـ وب سایت : www. MirasMktoob.com

قیمت : ۴۵۰۰ تومان

۴ ـ مجلهٔ نگاه نو

شمارهٔ ۸۲ ، تابستان ۱۳۸۸

این شماره از « نگاه نو » به مانند شماره های قبل شامل یادمان شخصیتی بزرگ از بزرگان ایران است . در این شماره بخش اعظم مجله به بزرگداشت « دکتر غلامحسین مصاحب » اختصاص داده شده و شامل مقالات روشنگری در باب این چهرهٔ درخشان است که نامش همیشه یادآور « دائره المعارف فارسی » است . این شماره در ۱۳۸ صفحه به قیمت ۳۰۰۰ تومان در اکثر دکاکینِ مطبوعاتی تهران قابل تهیه می باشد .

نگاه نو از آن دسته مجلاتی است که در این روزگار بی فرهنگی غنیمت است و چند روزی دِماغ پرمشغله و نامیزان آدم را آرامش و تسلّی می دهد .

در این شماره می خوانید :

بازخوانی پروندهٔ اتحاد ِاسلامِ نادر ـ محمد علی موحد

یادآورد ، تاریخ ، حقیقت ـ فخرالدین عظیمی

تاریخ ، فراموشی و انکار ـ نادر انتخابی

کولاکوفسکی ، اندیشمندِ خطاپذیر ـ گفتگوی ابوالحسن مختاباد با خسرو ناقد

انقلابِ نیچه در اخلاق ـ والتر کافمن ترجمهٔ شاپور بهیان

آیندهٔ پیشرفتِ فنّاوری ـ بایزید مردوخی

سال شمارِ زندگی دکتر غلامحسین مصاحب

مصاحب ، پیشگام آموزشِ ریاضیات جدید در ایران ـ محمد هومن

مصاحبِ مدیر ـ هرمز همایون پور

غلامحسین مصاحب ، آموزگار روشمندی ـ داریوش آشوری